Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2016: «Ο κυβερνητικός συνδικαλισμός και η Αριστερά απέναντι στο κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών στην Ελλάδα, 1974-1981» (Στέφανος Ιωαννίδης)

Το «κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών» της περιόδου 1974-1981, δηλαδή η οργάνωση των εργατών στην ελληνική βιομηχανία σε επιχειρησιακές επιτροπές και σωματεία, καθώς και οι απεργίες που αναπτύχθηκαν, αποτέλεσε μια πρόκληση για το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα και τις πολιτικές του δυνάμεις. Η παρουσίαση διερευνά τη σχετική δράση των προϋπαρχόντων συνδικαλιστικών φορέων (ΓΣΕΕ και δευτεροβάθμιες εργατικές οργανώσεις), στους οποίους μεταπολιτευτικά επιβλήθηκε στενός έλεγχος από την κυβέρνηση της ΝΔ, καθώς και τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι συνδικαλιστικές παρατάξεις και ομάδες των ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ. και ΠΑΣΟΚ. Οι εξελίξεις αυτές παρακολουθούνται και τεκμαίρονται με βάση τα δελτία τύπου της ΓΣΕΕ, τα πρακτικά των συνεδριάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου του Εργατικού Κέντρου Αθήνας (ΕΚΑ), τακτικές εκδόσεις των πολιτικών κομμάτων και συνδικαλιστικών παρατάξεων, καθώς και κείμενα προερχόμενα από τις εργοστασιακές οργανώσεις. Η ποικιλία πολιτικών που διαμορφώθηκε απέναντι στο κίνημα καθορίστηκε από την αντίληψη των κομμάτων για τον «εκδημοκρατισμό» της ελληνικής κοινωνίας και το ρόλο της εργατικής τάξης στις νέες συνθήκες.

Τρίτη 22 Νοεμβρίου: «Είναι ο φασισμός 'κίνημα'; Η σύγχρονη κακοποίηση των εννοιών και βήματα για την αντιμετώπισή της» (Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης)

Το powerpoint της παρουσίασης...

Διιστορικά αναντικατάστατο ‒και στις μέρες μας κυρίαρχο‒ μέσο για την εγχάραξη της ιδεολογίας αποτελεί η γλώσσα: η εμπρόθετη διαμόρφωση νοημάτων και όρων που οργανώνουν την πραγματικότητα σε διακριτές κατηγορίες, μέσω των οποίων όχι μόνο επικοινωνούμε αλλά και σκεπτόμαστε. Στο πλαίσιο αυτό, και καθώς η ιδεολογία (με τη στενή έννοια του όρου) αποσκοπεί στη συγκάλυψη και κανονικοποίηση υφιστάμενων κυριαρχιών, δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη ότι προβαίνει σε επιθετικές (επαν-)εννοιολογήσεις που κύριο χαρακτηριστικό έχουν τη θέσπιση ψευδών συζεύξεων (αλλά και ψευδών αντινομιών). Βασικό θύμα αυτών των πρακτικών είναι τα τελευταία χρόνια οι εν γένει «ριζοσπαστικές δράσεις» (που συλλήβδην εξομοιώνονται με την τρομοκρατία και το θρησκευτικό φονταμενταλισμό), όμως από το κάδρο των επιθέσεων δεν λείπει και η κεντρική έννοια του πεδίου, τα κοινωνικά κινήματα. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι βέβαια νέο, και απηχεί την ‒παραδόξως;‒ελλιπή μεθοδολογική σκευή σημαντικών μελετητών του χώρου. Ως αποτέλεσμα ο φασισμός τείνει να εκλαμβάνεται ως «κίνημα», συνεπώς και τα κινήματα ως παρεμφερείς προς το φασισμό μορφές αν όχι (σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις) ως ειδικές του υποκατηγορίες. Αναμετρώμενη με την τεράστια πρόκληση της εννοιολογικής ανασύστασης του όρου, η εισήγηση αυτή καταδεικνύει τον μεθοδολογικά άτοπο και ερευνητικά επισφαλή χαρακτήρα αυτής της πρακτικής, και αξιοποιεί εργαλεία της ιστορικής σημασιολογίας προκειμένου να υποστηρίξει τη συμπερίληψη των «περιεχομένων πολιτικής» στα καθοριστικά γνωρίσματα του κοινωνικού κινήματος. Στη βάση αυτή επιχειρείται επίσης συνοπτικό περιδιάβασμα των αλυσιτελών τρόπων με τους οποίους επιχειρήθηκε η αντιμετώπιση του φασισμού κατά το Μεσοπόλεμο.

  

Τρίτη 13 Δεκεμβρίου: «Η εργασία κατά την περίοδο της κρίσης και των Μνημονίων» (Γιάννης Κουζής)

Οι αλλαγές που συντελούνται στο πεδίο της εργασίας κατά την περίοδο της κρίσης και των μνημονίων στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται από μια βίαιη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων στην κατεύθυνση της εργασιακής απορρύθμισης που καταγράφεται σταδιακά, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στη χώρα. Η περίοδος των μνημονίων που συνοδεύουν την κρίση αποτελεί την αφορμή για την ραγδαία εντατικοποίηση των ρυθμών απελευθέρωσης της «αγοράς εργασίας» σε βαθμό που, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, συμβάλλει στην διαμόρφωση ενός εντελώς νέου εργασιακού τοπίου. Οι εξελίξεις αυτές, σε συνάρτηση με τα πρωτοφανή μεταπολεμικά ποσοστά ανεργίας, επηρεάζουν καθοριστικά το περιεχόμενο των εργασιακών σχέσεων και συνεπάγονται σοβαρές παρενέργειες στο πεδίο των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης σε συνδυασμό με την συντελούμενη απορρύθμιση του ανέκαθεν ελλειμματικού κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα. Η πλήρης αποδιάρθρωση του συστήματος των συλλογικών συμβάσεων και του τρόπου διαμόρφωσης των μισθών, η απελευθέρωση των ατομικών και ομαδικών απολύσεων, η ελαστικοποίηση των ωραρίων και η ενίσχυση των ευέλικτων μορφών εργασίας σε βάρος της πλήρους και σταθερής απασχόλησης αποτελούν τους κύριους άξονες στους οποίους κινούνται οι εν λόγω αλλαγές. Αυτές συμπληρώνονται και από δραστικά μέτρα περιορισμού της απασχόλησης και υποβάθμισης της εργασίας στον δημόσιο τομέα στο πλαίσιο της συντελούμενης σύγκλισης του εργασιακού καθεστώτος του Δημοσίου με το αντίστοιχο που ισχύει στις ιδιωτικές επιχειρήσεις με όρους συνολικής υποβάθμισης και απορρύθμισης της εργασίας. Οι επιβαλλόμενες αλλαγές στην Ελλάδα από ισχυρούς εθνικούς και διεθνείς οικονομικούς κύκλους δημιουργούν μια περιοχή χαμηλών δαπανών για την εργασία κατάλληλη για υψηλή κερδοφορία του κεφαλαίου εντός του χώρου της ευρωζώνης. Παράλληλα αποτελούν το έναυσμα για την επέκταση του ελληνικού πειράματος στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό νότο σε ένα γενικότερο πλαίσιο εργασιακής απορρύθμισης που καταγράφεται στην γηραιά ήπειρο στο σύνολό της, κατά τις τελευταίες δεκαετίες και την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρεμβάσεων στην αγορά εργασίας με στόχο την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και με άξονα την ευελιξία της εργασίας για την επίτευξη χαμηλότερου «εργατικού κόστους» (περισσότερα...).

Τρίτη 20 Δεκεμβρίου: 'Linking individuals, organisations and events: A multimode network approach' (Mario Diani)

In this seminar, I introduce an approach to the study of collective action fields based on network analytic techniques. Drawing on data from a study of civic organisations' networks in Cape Town, South Africa, I illustrate how multi-mode network enables usto explore the links between the agentic and non-agentic elements relevant to our understanding of collective action processes.

Τρίτη 10 Ιανουαρίου: «Συλλογική δράση και παραγωγή εναλλακτικών στα χρόνια της κρίσης: αυτο-οργανωμένες δομές και πολιτικές του καθημερινού στην Ελλάδα και την Ισπανία της κρίσης» (Κωστής Ρούσσος)

Η παρούσα μελέτη καταπιάνεται με την ανάπτυξη των κοινωνικών αντιστάσεων στα χρόνια της κρίσης και ακολουθεί τις διαδρομές της σύγχρονης συλλογικής δράσης μέσα από τη μετεξέλιξη και διάχυση καινοτόμων πρακτικών και λογικών, στον απόηχο των κινητοποιήσεων των «πλατειών» στην Ελλάδα και την Ισπανία. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην συγκρότηση, στα ρεπερτόρια δράσης και στους λόγους των αυτο-οργανωμένων δομών και των δικτύων αλληλεγγύης στα χρόνια της κρίσης. Συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή επιδιώκει να μελετήσει εναλλακτικές διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας, εγχειρήματα αλληλέγγυας οικονομίας και δίκτυα αλληλεγγύης εστιάζοντας σε τέσσερις περιπτώσεις: στο κατειλημμένο και αυτο-οργανωμένο εργοστάσιο της ΒΙΟΜΕ (Θεσσαλονίκη), στο Μητροπολιτικό Ιατρείο Ελληνικού (Αθήνα), στην Cooperativa Integral Catalana και στo κίνημα PAH ενάντια στης εξώσεις (Ισπανία). Οι εν λόγω πρακτικές συλλογικής δράσης υφαίνουν νέα πλαίσια κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων· η δημιουργία χώρων ισοελευθερίας, η από κοινού παραγωγή, διαχείριση και νομή αγαθών και υπηρεσιών στη βάση κοινών νοημάτων και αξιών δημιουργούν νέα πεδία κοινωνικών αντιστάσεων και αυτό-οργάνωσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η παρούσα ερευνητική πρόταση επιθυμεί να διερευνήσει τις διαδρομές της σύγχρονης συλλογικής δράσης, στα χρόνια της κρίσης, όπως αυτή ανακύπτει στους αγώνες και στα πεδία των «Κοινών».

Τρίτη 17 Ιανουαρίου: «Από τη φιλανθρωπία στην αλληλεγγύη: διερευνώντας τις πολιτικές-κινηματικές διαστάσεις των πρωτοβουλιών αλληλεγγύης στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης» (Άγγελος Λουκάκης)

Η παρούσα οικονομική κρίση επηρέασε αρνητικά την καθημερινότητα σε ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού στην Ελλάδα. Η Ελλάδα της λιτότητας χαρακτηρίζεται από την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και από την όλο και αυξανόμενη μη κάλυψη βασικών αναγκών. Για να αντιμετωπίσουν αυτό το ανθρωπιστικό πρόβλημα χιλιάδες τυπικές και άτυπες πρωτοβουλίες οργάνωσαν αλληλέγγυες δράσεις όπως δίκτυα ανταλλαγών, κοινωνικά παντοπωλεία, δίκτυα παραγωγών – καταναλωτών, συσσίτια, νέους συνεταιρισμούς, επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας κλπ. Πέρα όμως από το ρόλο τους για την κάλυψη αναγκών, υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές οι οργανώσεις διατυπώνουν αιτήματα για κοινωνική ή πολιτική αλλαγή. Υπό αυτό το πρίσμα, αυτές οι δράσεις μπορούν να ιδωθούν και ως πολιτικές δράσεις ή διεκδικήσεις. Σύμφωνα με την πρόσφατη βιβλιογραφία, η ανάδυση των αλληλέγγυων και εναλλακτικών ομάδων πιθανώς να συνδέεται με τα κοινωνικά κινήματα, τη συλλογική δράση και πολλές φορές με τον πολιτικό και περιβαλλοντικό ακτιβισμό. Συνεπώς η κύρια ερώτηση που σκοπεύει να απαντήσει η παρουσίαση είναι, αν οι Οργανώσεις που προσφέρουν αλληλεγγύη στην κρίση συνδέονται με Κοινωνικά Κινήματα και συγκρουσιακές πολιτικές. Αν ναι, σε ποιο βαθμό μπορούμε να θεωρήσουμε τις οργανώσεις αυτές ως στοιχεία ενός κοινωνικού κινήματος ή κινήματος αλληλεγγύης;

Τρίτη 24 Ιανουαρίου: ‘The politics of social change: resilience and contention in times of crisis (Greece, 2009-2016)’ (Loukia Kotronaki)

As often happens during historical cycles, the onset of protracted crisis all over Europe (and beyond) has been followed by actions of social resistance and claim-making. Within this context, a particular cluster of collective action forms has emerged ‒actions of social resilience‒ usually referred to in the literature as absolutely original. But is this truly the case? Critically engaging with the existing literature, both at the level of concepts and at the level of theoretical assumptions, and with an empirical focus on solidarity actions oriented towards socially vulnerable groups (the socially excluded and the refugees) in Greece during the economic and the refugee crises (2009-1026), this paper sets out to identify novel features in the collective action repertoires emerging after the imposition of harsh austerity policies. Starting off from the hypothesis that actions of social resilience are not fundamentally incompatible with more traditional forms of social-movement activities, and adopting a meso-level analytical perspective, the paper attempts a ‘political sociology of interactions’ between mobilized organizations, grassroots groups, state and non-state institutional actors, and local authorities at three different local spaces: Athens, Thessaloniki and Lesvos.

Τρίτη 7 Φεβρουαρίου: «Όταν το κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί το δικαίωμα στην υγεία: ΜΚΟ και υπηρεσίες περίθαλψης σε πρόσφυγες και μετανάστες» (Δέσποινα Μπίρη)

Η παρούσα ερευνητική πρόταση διερευνά την υπόθεση ότι, τουλάχιστον στο υφιστάμενο πλαίσιο, η παροχή υπηρεσιών υγείας σε πρόσφυγες και μετανάστες αντιμετωπίζεται ως ζήτημα ξεχωριστό από μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας. Ένας πιθανός λόγος γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διοχετεύσει προς την Ελλάδα για το προσφυγικό, δίνεται απευθείας σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως απαιτείται από τον κανονισμό για την παροχή στήριξης έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Emergency Support Regulation). Προτείνεται η περαιτέρω διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η ανθρωπιστική επέμβαση για τους πρόσφυγες αλληλεπιδρά με την προσπάθεια ενίσχυσης του εθνικού συστήματος υγείας της Ελλάδας. Η μελέτη αυτού του είδους της αλληλεπίδρασης έχει ως τώρα επικεντρωθεί σε ευάλωτα κράτη, όπως για παράδειγμα το Σουδάν (Jones, 2015). Ως εκ τούτου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέταση αυτής της αλληλεπίδρασης στο πλαίσιο της θεσμικής ανταπόκρισης για το προσφυγικό στην Ελλάδα.

Τρίτη 14 Φεβρουαρίου: «Συλλογικές δράσεις και αστικός χώρος: διερευνώντας τις δυναμικές των συλλογικών εξεγερσιακών δράσεων για την επανοικειοποίηση των κοινών στην πόλη. Το κίνημα BlackLivesMatter» (Βαρβάρα Ξηρόπητα)

Η σύγχρονη μητρόπολη είναι στενά συνυφασμένη με γεωγραφίες κοινωνικής περιθωριοποίησης, βίας και καταστολής. Αυτοί οι ιστορικά κανονικοποιημένοι μηχανισμοί εγγράφονται ως παλίμψηστο στις υλικές και άυλες χωρικές συνθήκες του αστικού χώρου. Τα δομικά χαρακτηριστικά αυτού του «χωρικού στιγματισμού» συνοψίζονται εμπειρικά, αναπαριστώνται και νοηματοδοτούνται μέσα από τις χωρικές σχέσεις και τελικά τις ίδιες τις διαδικασίες κατοίκησης. Ωστόσο, μέσα από αυτές τις συναρθρωμένες περιφράξεις αναδύονται αντιστάσεις που είναι στενά συνδεδεμένες με χειραφετητικές συλλογικές δράσεις, όπου πολιτικά υποκείμενα με πολυμήχανους τρόπους διεκδικούν το αποκαλούμενο «δικαίωμα στην πόλη», με επίδικο την επανοικειοποίησή της, ως το χώρο παραγωγής των κοινών. Η παρούσα μελέτη αποπειράται την εννοιολόγηση και την εμβάθυνση αυτών των συλλογικών προταγμάτων εμπειρίας ως συγκρουσιακών δράσεων διεκδίκησης της «πόλης κοινό», εστιάζοντας στο κίνημα «ΒlackLivesMatter», που μορφοποιείται και σχηματοποιείται με αφορμή τη δολοφονία το Michael Brown, ενός μαύρου, άοπλου εφήβου, από αστυνομικό στη πόλη του Φέργκιουσον, στο Μισούρι, στις ΗΠΑ, τον Αύγουστο του 2014.

Τρίτη 21Φεβρουαρίου: «This isNot a Coup!» ‒Προβολή του βραβευμένου ντοκιμαντέρ του Άρη Χατζηστεφάνου, και συζήτηση με το δημιουργό

Η μακροχρόνια, καταιγιστική αναφορά στην έννοια «ευρωπαϊκή προοπτική» ενέχει ‒ακόμα και στο βαθμό που αποφασίζαμε να παρακάμψουμε την πρόδηλη ασάφεια και αοριστία της‒ σειρά από «ενθυμήματα»: συμπεράσματα στη βάση προκείμενων που εκλαμβάνονται ως αυταπόδεικτες αλήθειες χωρίς όμως και να είναι («συλλογισμοί εξ εικότων ή σημείων» όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης). Χτυπητό παράδειγμα αποτελεί η λειτουργία της δημοκρατίας στο εσωτερικό της ΕΕ, ειδικά ως προς τα ζητήματα λογοδοσίας. Πόσο πραγματικά δεσμεύονται οι κυβερνήσεις από την εκπεφρασμένη λαϊκή βούληση και τι πραγματικά σημαίνει η «ανεξαρτησία» των κεντρικών τραπεζών; Ήταν ο πρόσφατος (και συνεχιζόμενος) στραγγαλισμός της Ελλάδας κάτι έκτακτο (ένα ιδιότυπο «πραξικόπημα») ή μήπως οι πρακτικές αυτές αποτελούν τον κανόνα, τον καταστατικό κώδικα λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών; Με τα ζητήματα αυτά καταπιάνεται το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Άρη Χατζηστεφάνου «This is Not a Coup!»(επιστημονική επιμέλεια Λεωνίδας Βατικιώτης, σκηνοθετική επιμέλεια και μοντάζ: Άρης Τριανταφύλλου, postproduction: Θάνος Τσάντας. μουσική: Ερμής Γεωργιάδης).

Από την περιγραφή της παραγωγού πρωτοβουλίας Infowar Productions:

Είναι η ΕΕ συμβατή με τη δημοκρατία; Τι πραγματικά σημαίνει η «ανεξαρτησία» των κεντρικών τραπεζών; Είχαν δίκιο οι Βρετανοί να ψηφίσουν Brexit; Τι έμαθε η Ευρώπη από την ελληνική υποχώρηση; Μπορούμε να αλλάξουμε την ΕΕ από μέσα; Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τις παρεμβάσεις της ΕΚΤ σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος και η Ελλάδα. Γνωστοί πανεπιστημιακοί δημοσιογράφοι αλλά και πολιτικοί που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των οικονομικών πραξικοπημάτων περιγράφουν τις διασυνδέσεις της ΕΕ με μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες. Για άλλη μια φορά μοναδικός χορηγός του ντοκιμαντέρ υπήρξαν οι ίδιοι οι θεατές, που συμμετείχαν σε ένα από τα μεγαλύτερα εγχειρήματαcrowd-funding στην Ευρώπη.

Τρίτη 7 Μαρτίου: «Κοινωνικοί αγώνες και χωροκοινωνικές σχέσεις γύρω, ενάντια και πέρα από το έργο εξόρυξης χρυσού των Σκουριών» (Κώστας Πετράκος)

Σύμφωνα με τις θεωρητικές προσεγγίσεις του αυτόνοµου μαρξισµού (DeAngelis, 2007· Federici, 2011· Hardt/Negri, 2009), η κυκλοφορία του κεφαλαίου θα μπορούσε να διακοπεί από κοινωνικούς, ταξικούς, έμφυλους και οικολογικούς αγώνες. Με σκοπό την εξέταση αυτών των προσεγγίσεων, η εισήγηση βασίζεται στις πρόσφατες κριτικές θεωρίες των νέων περιφράξεων, της υφαρπαγής της γης και της μονιμότητας της πρωταρχικής συσσώρευσης, και διερευνά τη δι-άρθρωση των έργων εξόρυξης χρυσού με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές την εποχή της κρίσης. Κατά την τελευταία δεκαετία, η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός (θυγατρική της καναδικής πολυεθνικήςEldorado Gold) έχει αναλάβει να εφαρμόσει ένα έργο εξορυκτικής εκμετάλλευσης στην περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή των Σκουριών. Κατά του σχεδίου αυτού ένα γόνιμο κοινωνικό κίνημα έχει αναδειχθεί, το οποίο φέρει οικολογικά, ταξικά, αντιρατσιστικά και φεμινιστικά χαρακτηριστικά. Μέσα από την εξέταση αυτή, διερευνάται το πώς η οικονομική κρίση προσφέρει μια ευκαιρία για τις πολυεθνικές εταιρίες εξόρυξης να επεκτείνουν τις χωρικές ζώνες εκμετάλλευσής τους, και πώς τα κοινωνικά κινήματα έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν, να αναβάλουν ή ακόμα και να διακόψουν την κυκλοφορία του κεφαλαίου και να διεκδικήσουν εκ νέου τους κοινούς πόρους.

Τρίτη 14 Μαρτίου: «Διερευνώντας την αλλαγή ρεπερτορίου στα κοινωνικά κινήματα κατά τη διάρκεια της κρίσης» (Χάρης Μαλαμίδης)

Η απαρχή της οικονομικής κρίσης έφερε την Ελλάδα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ακαδημαϊκής έρευνας, καθώς η προσοχή μελετητών, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην ίδια την χώρα, στράφηκε στο ζήτημα της αυστηρής λιτότητας που επιβλήθηκε από τους δανειστές σε συνεργασία με τις ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά και στην παράλληλη ανάπτυξη πολύμορφων συλλογικών διεκδικήσεων ενάντια σε αυτή. Η ύφεση όμως των κινητοποιήσεων και η ταυτόχρονη αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας σύντομα έφερε στο προσκήνιο την ανάδυση ενός διαφορετικού ρεπερτορίου δράσης με κύριο χαρακτηριστικό του την στροφή από την διαμαρτυρία στην προσφορά υπηρεσιών. Η συγκεκριμένη παρουσίαση εστιάζει στον τομέα της υγείας και την περίπτωση των κοινωνικών ιατρείων και φαρμακείων αλληλεγγύης, με σκοπό να αναλύσει την οργανωτική δομή και τους πόρους αυτών των οργανώσεων. Ταυτόχρονα, στόχος είναι να διερευνηθεί το ρεπερτόριο δράσης που ανέπτυξαν αυτές οι δομές υγείας και η δυνατότητά τους να παραγάγουν συλλογικές ταυτότητες, καθώς και η σχέση τους με επίσημους κρατικούς φορείς.

Δευτέρα 20 Μαρτίου: «Συγκρουσιακοί και εκλογικοί κύκλοι στη μεταπολεμική Ελλάδα: πρώτες σκέψεις με αφορμή την έκρηξη της συλλογικής δράσης κατά την περίοδο 2010-2014» (Νίκος Σερντεδάκις)

Παρά την επικράτηση των σχεσιακών προσεγγίσεων στο πεδίο μελέτης της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, όπως προκύπτει από την πρόσφατη βιβλιογραφία, ένα σημαντικό έλλειμμα εμφανίζεται στην κατανόηση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη δράση των κοινωνικών κινημάτων, τους συγκρουσιακούς και τους εκλογικούς κύκλους. Αρχικά, στο πλαίσιο της εισήγησης θα παρουσιαστούν τα ευρήματα μιας έρευνας των γεγονότων διαμαρτυρίας του πρόσφατου συγκρουσιακού κύκλου στην Ελλάδα της κρίσης (2010-2014). Μια σειρά από δεδομένα της περιόδου θα αντιμετωπιστούν στη βάση ενός ερωτήματος επικεντρωμένου στα αποτελέσματα της συλλογικής δράσης και το κλείσιμο του συγκρουσιακού κύκλου παρά την επίταση των πολιτικών της νεοφιλελεύθερης λιτότητας. Θα υποστηριχθεί ότι ο συγκρουσιακός κύκλος στην Ελλάδα θα ολοκληρωθεί μέσα από την μετατόπιση των προσδοκιών για την άρση των επιπτώσεων της κρίσης στο θεσμικό πολιτικό περιβάλλον. Στη βάση τούτης της παρατήρησης θα επιχειρηθεί μια ευρύτερη ανάγνωση της αλληλεπίδρασης της συλλογικής δράσης με τους εκλογικούς κύκλους από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες έως σήμερα.

Τρίτη 4 Απριλίου: «Η ανεργία των νέων: θεωρίες, εμπειρικά δεδομένα και πολιτικές» (Απόστολος Δεδουσόπουλος)

Η ανεργία των νέων διαμορφώνεται σε πολύ υψηλότερα ποσοστά από εκείνη των ώριμων ηλικιακών ομάδων σε όλες τις χώρες. Με αφορμή τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων έχει συστηματικά προωθηθεί μια συνολική αναδιάρθρωση των πολιτικών, περιλαμβανομένων των πολιτικών εκπαίδευσης, κατάρτισης, και αγοράς εργασίας, η οποία, αντί να επιλύσει προβλήματα, έχει επιδεινώσει την ήδη ευάλωτη θέση των νέων. Ταυτοχρόνως, η έμφαση στην ανεργία των νέων κρύβει την πραγματικότητα της συνολικής ανεργίας. Στις θεωρητικές προσεγγίσεις του θέματος διακρίνονται δύο βασικές τάσεις. Μια κοινωνιολογική κατά βάση αντίληψη, η οποία εστιάζει στις κοινωνικές δομές και στους μηχανισμούς κοινωνικοποίησης των νέων, και μία κατά βάση οικονομική, όπου το πρόβλημα της ένταξης των νέων αντιμετωπίζεται ως αποτέλεσμα ατομικών, διαδοχικών και στιγμιαίων, αποφάσεων. Αυτή η δεύτερη προσέγγιση έχει τροφοδοτήσει τις τελευταίες δεκαετίες μια πλούσια σε όγκο θεωρητική και εμπειρική προσπάθεια με ισχνά ερμηνευτικά αποτελέσματα: Η προσέγγιση της «μετάβασης» από το σχολείο στην αγορά εργασίας στηρίζεται στο μεθοδολογικό ατομισμό και οδηγεί στην ενοχοποίηση των θυμάτων (απασχολήσιμοι και μη απασχολήσιμοι), όταν δεν έρχεται αντιμέτωπη με τους δομικούς παράγοντες που συστηματικά είχε αποκλείσει από την ανάλυσή της: τη σημασία της κοινωνικής τάξης, του φύλου και των διαστρωματώσεων της φυλής, εθνικότητας και θρησκείας ως παραγόντων που προδιαγράφουν τις πιθανότητες «επιτυχών» διαδικασιών μετάβασης.

Τρίτη 25 Απριλίου: «Μεταξύ θεωρίας και πράξης: συζητώντας για την προσφυγική κρίση και την περιπτωση της Λέσβου» (Αλέξανδρος Αφουξενίδης)

Η παρουσίαση βασίζεται στην έρευνα που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2016 στην Λέσβο, την περίοδο που ξεκίνησε η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό. Η έρευνα αυτή έχει δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Applied Security Research. Η παρουσίαση εστιάζεται στις πολύπλευρες και πολύπλοκες πολιτικές που σχετίζονται με την διαχείριση του προσφυγικού, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στη Λέσβο εκείνη την περίοδο. Αυτές σχετίζονται με την παρουσία οργανώσεων και φορέων της κοινωνίας πολιτών, με την συλλογική δραστηριοποίηση και τον εθελοντισμό αλλά και με τις επίσημες συμφωνίες σε Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Τρίτη 9 Μαΐου: «Έννοια, προϋποθέσεις και διαχείριση του LEXIT (έξοδος από την Ευρωζώνη με πρωτοβουλία της Αριστεράς)» (Σταύρος Τομπάζος)

Σε αντίθεση με μια πολύ διαδεδομένη αντίληψη, η οικονομική κρίση στην Ελλάδα δεν παρουσιάζει καμιά ουσιαστική ιδιαιτερότητα: Δεν προέκυψε ως κρίση δημόσιου χρέους, αλλά ως τραπεζική κρίση, όπως και στις άλλες χώρες της νότιας ευρωζώνης και την Ιρλανδία. Η τραπεζική κρίση δημιούργησε την άνοδο των επιτοκίων του δημόσιου δανεισμού, μετά από μία μακρά περίοδο απότομης διόγκωσης του ιδιωτικού χρέους και ελλειμματικής εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Η ραγδαία αύξηση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ την εποχή των μνημονίων 2010-2017 οφείλεται στις επιβληθείσες πολιτικές λιτότητας, δηλαδή στην εφαρμογή των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων και όχι σε μια υποτιθέμενη καθυστέρηση στην εφαρμογή τους. Η ελληνική κρίση έτυχε διαχείρισης από τους δανειστές όχι με στόχο να διασωθεί η ελληνική οικονομία, αλλά να διασωθεί το τραπεζικό σύστημα στην ευρωζώνη. Ως εκ τούτου, η υπέρβαση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και η αντιμετώπιση της κοινωνικής καταστροφής που επέφερε προϋποθέτουν ρήξη με τους δανειστές και το θεσμικό πλαίσιο της ευρωζώνης. Μπορεί η Ελλάδα να διαχειριστεί μια ρήξη τέτοιας κλίμακας ή μήπως η μονομερής διαγραφή του αθέμιτου και μη βιώσιμου χρέους και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος θα εμβαθύνουν ακόμη περισσότερο την κρίση και θα καταστήσουν οξύτερες τις κοινωνικές της επιπτώσεις;

Τρίτη 16 Μαΐου: «Εικονογραφώντας τη διαμαρτυρία: μια επισκόπηση της βιβλιογραφίας πάνω στην οπτική διάσταση των κοινωνικών κινημάτων» (Άγγελος Ευαγγελινίδης)

Η παρούσα εισήγηση εξετάζει από κριτική σκοπιά τη σύνδεση του κλάδου μελέτης των κοινωνικών κινημάτων με τις σπουδές οπτικού πολιτισμού (visual culture studies). Μέσα από μια βιβλιογραφική επισκόπηση επιχειρούμε να αναδείξουμε τις ελπιδοφόρες προοπτικές μελέτης και έρευνας που παρουσιάζονται με τη σύζευξη των δύο αυτών κλάδων. Η οπτική αναπαράσταση της συλλογικής δράσης λάμβανε πάντοτε χώρα, είτε από τα ίδια τα κινηματικά υποκείμενα είτε από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, ωστόσο δε βρέθηκε μέχρι σήμερα στο επίκεντρο συστηματικών μελετών. Η προσκόλληση των κοινωνικών επιστημών στα γραπτά δεδομένα και τον έντυπο λόγο δημιούργησε μια παραμελημένη πλευρά του κοινωνικού σύμπαντος και ταυτόχρονα έθεσε τις βάσεις για ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα μέσα από την οπτική ανθρωπολογία/κοινωνιολογία. Σήμερα, στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η εικόνα είναι κυρίαρχη, παίρνει πολλές μορφές και είναι ικανή να αμφισβητήσει κυρίαρχες αφηγήσεις. Παράλληλα, η μελέτη του οπτικού κόσμου διαμορφώνει μεθοδολογικές προκλήσεις για το μελετητή των συλλογικών δράσεων, που κινούνται πέρα από την παραδοσιακή εργαλειοθήκη μελέτης των κοινωνικών κινημάτων. Η εισήγηση έχει σκοπό να αποτελέσει το έναυσμα για μια εποικοδομητική συζήτηση πάνω σε αυτά τα ζητήματα.

Τρίτη 30 Μαΐου: «Η ανάδειξη των Νέων Κοινωνικών Κινημάτων στη Δυτική Ευρώπη (1960 -1980)» (Μαριλένα Σημίτη)

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 στη Δυτική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική παρατηρείται μία άνθηση της βιβλιογραφίας σε σχέση με τη συλλογική δράση και την πολιτική ταυτότητα των αναδυόμενων τότε Νέων Κοινωνικών Κινημάτων (ΝΚΚ). Στη Δυτική Ευρώπη η θεωρία των ΝΚΚ αναφέρεται στα πολλαπλά κινήματα της εποχής - όπως το φεμινιστικό, το οικολογικό, το κίνημα ειρήνης, το αντιπυρηνικό - τα οποία είχαν ως κοινή συνισταμένη την αντίθεσή τους στο κυρίαρχο μοντέλο οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης στη μεταπολεμική Δυτική Ευρώπη. Ο πολιτικός λόγος που άρθρωσαν τα ΝΚΚ ήταν ένας λόγος αντι-ηγεμονικός, καθώς δεν περιοριζόταν στην κριτική επιμέρους θεσμών και κανονιστικών ρυθμίσεων, αλλά στρεφόταν ενάντια στα ιδεολογικά θεμέλια του σύγχρονου βιομηχανικού πολιτισμού. Τα ΝΚΚ κατήγγειλαν την λογική του κέρδους, την εμπορευματοποίηση, τον πολιτικό συγκεντρωτισμό, τον κρατικό σχεδιασμό, τον μιλιταρισμό, την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση, την πατριαρχία, και διεκδίκησαν νέες μορφές κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης, οι οποίες δεν θα θεμελιώνονταν σε εξουσιαστικές σχέσεις και ιεραρχικές δομές. Μοιράζονταν, συνεπώς, τα ΝΚΚ μία κοινή ιδεολογική ταυτότητα, η οποία αποτυπωνόταν στα αντι-αυταρχικά αιτήματα χειραφέτησης που άρθρωναν. Στη σχετική βιβλιογραφία τα κινήματα αυτά προβάλλονται ως φορείς μίας διαδικασίας συλλογικής χειραφέτησης από τα κάτω με στόχο την υλοποίηση μίας ριζοσπαστικής δημοκρατίας. Η παρουσίαση διερευνά τα καινοτόμα στοιχεία των ΝΚΚ και ανιχνεύει εκείνα τα στοιχεία των ΝΚΚ που ενυπάρχουν και στις σύγχρονες δράσεις προεικονιστικής πολιτικής.

Τρίτη 6 Ιουνίου «Η βιογραφία στη μελέτη της κινηματικής πολιτικής» (Κώστας Κωστόπουλος)

Στην προτεινόμενη έρευνα διερευνάται η πολιτική συμπεριφορά και οι πορείες ζωής των συμμετεχόντων στον φοιτητικό συνδικαλισμό, χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό ποιοτικών και ποσοτικών ερευνητικών μεθόδων. Εντασσόμενη στα πεδία της πολιτικής κοινωνιολογίας, της έρευνας της συλλογικής πολιτικής δράσης και της έρευνας των βιογραφικών διαδρομών η μελέτη εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους εγγράφεται η πολιτική συμμετοχή στις βιογραφικές διαδρομές των δρώντων υποκειμένων. Με εστίαση στους/στις φοιτητές/ριες που δραστηριοποιούνταν συνδικαλιστικά στη ΔΑΠ, την ΠΣΚ και τον Δημοκρατικό Αγώνα σε μια περίοδο σημαντικών πολιτικών γεγονότων και ανακατατάξεων στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90, επιχειρείται να διερευνηθεί (α) η σχέση που διατηρεί αυτή η κατηγορία φοιτητών με την πολιτική γενικώς, από την περίοδο της ένταξης τους στις φοιτητικές παρατάξεις μέχρι και σήμερα, και (β) η επίδραση αυτής της ένταξης στις πορείες ζωής τους.